دندان درآوردن فرایندی است که در آن دندانهای کودک از لثه بیرون میزند. دندان درآوردن معمولا بین ۶ تا ۲۴ ماهگی اتفاق می افتد. علائم دندان دراوردن عبارتند از تحریک پذیری، حساسیت لثه به لمس و باد کردن آن. در این دوران کودک دائم می‌خواهد انگشتان خود و یا اشیاء خارجی را در دهان بگذارد و به لثه بمالد تا ناراحتی و درد او کمتر شود. باید بدانید تب، سرفه، اسهال و علائم سرما خوردگی ارتباطی با خود فرآیند دندان درآوردن ندارند.
دندان درآوردن چیست؟
دندان درآوردن فرآیندی است که در آن دندانها از لثه بیرون میزند یا در تلاش برای بیرون زدن هستند. واژه علمی دندان دراوردن odontiasis است.
چه زمانی دندان درآوردن شروع می شود؟
علائم دندان درآوردن معمولا چند روز قبل از بیرون زدن دندان از لثه شروع میشود. اولین دندان کودک ممکن است بین ۴ تا ۱۰ ماهگی بیرون بزند اما معمولا در شش ماهگی اولین دندان نمایان میشود. برخی از دندانپزشکان می گویند زود یا دیر درآمدن دندان الگوی خانوادگی دارد.
وضعیت نسبتا نادری به نام “دندان ناتال” وجود دارد که در آن کودک از بدو تولد دندان دارد. این وضعیت در یک مورد در هر ۲ هزار تا ۳ هزار تولد نوزاد زنده دیده می شود. معمولا دندان ناتال تکی بوده و اغلب تا حدی شکل غیر طبیعی دارد. در موارد نادر وجود دندان ناتال تنها یکی از چند مشکل فیزیکی غیر طبیعی در کودک است که یک سندروم را تشکیل می دهد. اگر احتمال وجود سندروم مطرح است باید با دندانپزشک اطفال صحبت کنید. دندان ناتال پیش از مرخص کردن نوزاد تازه متولد شده از بیمارستان ممکن است کشیده شود تا خطر استنشاق دندان به ریه ها برطرف شود.
علائم و نشانه های دندان درآوردن در کودکان چیست؟
درآوردن معمولاً همراه با درد و ناراحتی لثه و فک است چرا که دندان شیری در حال حرکت به داخل دندان و عبور از فک و لثه است.
هنگامی که دندان در زیر سطح لثه حرکت می‌کند این محدوده کمی قرمز و متورم میشود. گاهی اوقات محدوده پر شده با مایع شبیه به تاول خونی ممکن است بر روی دندان در حال بیرون زدن، دیده شود. برخی از دندانها ممکن است حساس‌تر باشند. دندانهای آسیاب بزرگ که بزرگ‌تر از دندانهای دیگر هستند ممکن است به علت مساحت بیشتری که باید لثه بریده و سوراخ شود، درد و ناراحتی بیشتری ایجاد کنند. بیرون زدن دندانهای دائمی (به استثنای دندانهای عقل) کمتر درد و ناراحتی مشابه دندانهای شیری ایجاد میکنند.
دندان درآوردن ممکن است علائم زیر را در کودک ایجاد کند:
افزایش آب ریزش دهان
بی قراری یا کاهش خواب به علت ناراحتی لثه
امتناع از غذا خوردن به علت درد لثه
بهانه گیری
بردن دست‌ها به داخل دهان
تحریکات پوستی خفیف اطراف دهان به علت تحریک پوست ناشی از آب ریزش مداوم دهان
مالیدن گونه ها یا گوش به علت درد بیرون زدن دندانهای آسیاب بزرگ
نکته مهمی که باید بدانید این است که دندان درآوردن منجر به علائم زیر نمی‌شود:
تب (به خصوص تب بالای ۳۸٫۳ درجه سانتی‌گراد )
اسهال، آب ریزش بینی و سرفه
بهانه گیری طولانی مدت
ضایعات و تحریکات پوستی روی بدن
آیا دندان درآوردن باعث تب کردن کودک میشود؟
اگر چه بسیاری از مردم معتقدند دندان درآوردن باعث میشود کودک تب کند اما پژوهش‌های صورت گرفته هیچ ارتباط علی و معلولی بین دندان درآوردن و تب کردن نشان نمیدهد. عفونت‌های ویروسی ممکن است هم‌زمان با دندان درآوردن اتفاق بیفتند چرا که کودک دائماً اشیای خارجی را وارد دهان خود می‌کند بنابراین احتمال دارد علت تب کردن او همین عفونت‌ها باشد.
آیا دندان درآوردن باعث استفراغ کودک میشود؟
دندان درآوردن منجر به استفاده نمی‌شود. دندانپزشکان اطفال تأکید می‌کند والدین باید بدانند دندان درآوردن نه تب ایجاد می‌کند نه استفراغ. همچنین آب ریزش بینی، سرفه یا اسهال به علت دندان درآوردن رخ نمیدهد.
ترتیب بیرون زدن دندانهای شیری چگونه است؟
معمولاً ترتیب بیرون زدن دندانها به صورت زیر است:
دندانهای جلویی وسطی ۶ تا ۱۲ ماهگی
دندانهای جلویی کناری ۹ تا ۱۶ ماهگی
دندانهای نیش ۱۶ تا ۲۳ ماهگی
اولین دندان آسیاب بزرگ (مولر اول) ۱۳ تا ۱۹ ماهگی
دومین دندان آسیاب بزرگ (مولر دوم) ۲۲ تا ۲۴ ماهگی
بین شش تا ۱۲ سالگی ریشه های این ۲۰ دندان شیری تخریب میشود تا به مرور دندانها لق شده و بیفتند و به جای آنها دندانهای دائمی دربیایند . دندانهای عقل که به آنها دندانهای آسیاب بزرگ سوم هم گفته میشود در جای خود دندان شیری ندارند. این دندانها معمولاً در اواخر نوجوانی بیرون میزنند. چون این دندانها آخر از همه بیرون میزند در بسیاری از موارد فضای کافی برای آنها باقی نمانده است بنابراین بیرون زدن آنها با مشکل مواجه میشود.
فرایند بیرون زدن دندانها چقدر طول می‌کشد؟
ناراحتی ناشی از دندان درآوردن معمولاً چند روز بیشتر طول نمی‌کشد. در بعضی از کودکان ناراحتی این فرایند بیشتر از بقیه است چون جایگاه دندان عمیق‌تر است. دندانهای آسیاب بزرگ به واسطه شکل خود ناراحتی بیشتری ایجاد میکنند.
اگر کودک هنگام دندان درآوردن درد دارد چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
از آنجایی که فرایند بیرون زدن دندان و علائم مربوط به آن بسیار شایع است و علایم دیگری مانند تب، اسهال و بهانه گیری نیز در کودکان شایع است، در بسیاری از مواقع این علائم تصادفاً همراه با یکدیگر دیده می‌شوند و والدین از آنها چشم پوشی میکنند. مشکلات و بیماری‌هایی مانند عفونت ویروسی تب، بهانه گیری، گرفتگی بینی همراه با سرفه و اسهال ایجاد میکنند. بنابراین در صورتی که این علایم را کودک نشان می‌دهد حتماً او را به پزشک نشان دهید و تصور نکنید صرفاً علائم دندان درآوردن است.
چه داروهایی برای آرام کردن درد دندان درآوردن می‌توان مصرف کرد؟
داروهای موضعی
بعضی از والدین مصرف داروهای موضعی را ترجیح می‌دهد اما پژوهش‌ها فایده ای در مصرف این داروها نشان نمی‌دهند. سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۱ هشدار داده است از مصرف داروهای موضعی داخل دهان که حاوی بی حس کننده موضعی بنزوکائین هستند خودداری کنید. بنزوکائین ترکیب اصلی بسیاری از ژلها، قرصها و اسپری‌های مسکن درد دندان درآوردن است. سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا هشدار می‌دهد ارتباطی بین مِتهِموگلوبینِمی ( methemoglobinemia) و این مواد وجود دارد. مِتهِموگلوبینِمی اگر چه عارضه ای نادر است اما بسیار جدی و خطرناک می‌باشد که توانایی گلبول‌های قرمز خون در حمل و نقل اکسیژن در سرتاسر بدن را تا حد قابل ملاحظه ای محدود می‌کند. چنین عارضه ای می‌تواند پیامدهای جدی و مرگبار داشته باشد. افرادی که دچار مِتهِموگلوبینِمی می‌شوند علائمی مانند رنگ پریدگی، سبکی سر، گیجی و سطحی شدن تنفس را نشان می‌دهند. افزایش ضربان قلب نیز شایع است. این عوارض جانبی ممکن است با اولین مصرف بنزوکائین رخ دهد و یا پس از چندین مرتبه مصرف اتفاق بیفتد. افرادی که این علایم را پس از قرارگیری در معرض این ماده نشان می‌دهند باید فوراً کمک پزشکی (اورژانسی) دریافت کنند. برای جلوگیری از این عوارض باید داروهایی مصرف شود.
هرگز برای بی حس کردن لثه از الکل نباید استفاده شود.
داروهای خوراکی
مصرف ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند به کاهش درد کمک کند. ایبوپروفن را نباید کودکان زیر شش ماه مصرف کنند. مصرف دارو نباید بیش از چند مرتبه انجام شود و تنها در صورتی از دارو استفاده میشود که درمان‌های خانگی دیگر موثر نبوده اند. باید مراقب باشید برای آرام کردن درد ناشی از بیرون زدن دندان، بیش از اندازه دارو به کودک ندهید. چون ممکن است مصرف داروها باعث پنهان شدن علائم مهم هشدار دهنده شوند.
هرگز محصولات حاوی آسپیرین به کودک ندهید. هیچ داروی اختصاصی برای بیرون زدن دندان وجود ندارد.
درمان‌های خانگی برای درد بیرون زدن دندانها
رویش دندانهای شیری اغلب دردی ایجاد می‌کند که با اندکی فشار ملایم بر روی لثه آرام‌تر میشود. به همین علت بسیاری از دندانپزشکان توصیه میکنند با ملایمت لثه کودک را با انگشت خود بمالید یا بگذارید کودک دستمال یا حوله تمیزی را گاز بگیرد. اگر از انگشت خود استفاده می‌کنید حتماً پیش از این کار کاملاً آن را بشویید. اگر به نظر می‌رسد درد لثه باعث شده کودک درست غذا نخورد فعلا می‌توانید از یک سَری متفاوت برای شیشه شیر استفاده کنید تا درد او هنگام تغذیه، کمتر شود. اشیای سرد ممکن است به کاهش التهاب و درد کمک کنند. به همین علت برخی از والدین از دستمال یخ یا دست‌مالی که داخل آن قطعه های یخ ریخته شده است برای این کار استفاده میکنند. مراقب باشید اشیا سرد یا یخ مدت زمان زیادی در تماس با لثه باقی نماند. هرگز چیزی را در دهان کودک نگذارید که امکان خفگی داشته باشد. اگر می‌خواهید از گیاهان دارویی استفاده کنید حتماً قبل از آن از پزشک سؤال کنید چرا که بسیاری از گیاهان دارویی برای کودکان ایمن نیستند و عوارضی در کوتاه مدت یا بلند مدت ایجاد میکنند.
دکتر مهدی افشاری متخصص اطفال، کودکان و نوجوانان_ دارای بورد تخصصی
از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب عبارتند از: معاینات دوره‌ای کودکان، پایش دوره ای رشد فیزیکی و تکامل کودکان، درمان انواع بیماری های عفونی،گوارشی و تنفسی در کودکان و نوجوانان_ مشاوره تغذیه، آموزش و مراقبت های دوره ای نوزادان نارس، پایش و درمان کلیه مشکلات دوره ای نوزادی، ارزیابی دوره‌ای توانایی های ذهنی و جسمی کودکان
خدمات ویژه ارائه شده توسط دکتر مهدی افشاری: انجام ختنه تخصصی در مطب، ویزیت در منزل و مشاوره آنلاین
آدرس مطب: تهران، مهرآباد جنوبی، دانشگاه هوایی جنوبی، تفرش شرقی، پلاک 193_ واحد همکف
شماره تماس:021-66602506
