مراقبت‌های روانی کودکان؛ کلید تربیت نسلی سالم و شاد
مراقبت‌های روانی کودکان در مطب دکتر افشاری
مراقبت‌های روانی کودکان؛ کلید تربیت نسلی سالم و شاد
کودکی مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مرحله‌ی رشد انسان است. دوران کودکی نه‌تنها زمان رشد جسمی، بلکه دوران شکل‌گیری شخصیت، باورها، عواطف و سلامت روانی انسان است. همان‌طور که تغذیه، خواب و مراقبت‌های جسمی برای کودکان ضروری هستند، مراقبت‌های روانی کودکان نیز نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری آینده‌ی فرد دارند.
در این مقاله به اهمیت سلامت روان کودک، عوامل مؤثر بر آن، نشانه‌های هشداردهنده‌ی مشکلات روانی و راهکارهای مراقبت‌های روانی کودکان پرداخته‌ایم.
چرا سلامت روانی کودکان مهم است؟
کودکان با ذهنی پاک و قابل شکل‌گیری متولد می‌شوند. سلامت روان خوب به آن‌ها کمک می‌کند:
- اعتماد به نفس بالا داشته باشند
- روابط اجتماعی سالمی برقرار کنند
- در مدرسه و محیط خانه بهتر عمل کنند
- هیجانات خود را کنترل کنند
- در آینده کمتر درگیر مشکلات روحی شوند
برعکس، نادیده گرفتن مسائل روانی ممکن است منجر به اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، اختلالات یادگیری یا حتی انزوا در بزرگسالی شود.
مهم‌ترین نیازهای روانی کودک
برای تأمین سلامت روان کودک، شناخت نیازهای روانی او بسیار مهم است. برخی از این نیازها عبارت‌اند از:
احساس امنیت
کودک باید در محیطی امن از نظر عاطفی و جسمی رشد کند. درگیری‌های خانوادگی، خشونت یا طرد شدن می‌تواند آسیب‌زا باشد.
محبت و پذیرش
کودکان باید احساس کنند که بی‌قید و شرط دوست داشته می‌شوند. این محبت باید هم با کلام و هم با رفتار ابراز شود.
احترام و شنیده شدن
احترام گذاشتن به احساسات کودک و گوش دادن به حرف‌هایش، حس ارزشمندی را در او تقویت می‌کند.
فرصت برای بازی و تخیل
بازی، ابزار اصلی یادگیری و تخلیه هیجانی در کودکان است. کودک از طریق بازی جهان اطراف را درک می‌کند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی و هیجانی
آموزش مهارت‌هایی مانند حل مسئله، کنترل خشم، دوست‌یابی و همدلی بسیار حیاتی است.
عوامل مؤثر بر سلامت روان کودک
سلامت روان کودک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد:
خانواده
محیط خانه، مهم‌ترین و نخستین بستر تربیتی کودک است. والدین نقش مدل‌سازی دارند و رفتار آن‌ها الگویی برای کودک خواهد بود.
وضعیت اقتصادی و اجتماعی
فقر، استرس‌های مالی، زندگی در مناطق محروم یا نداشتن دسترسی به امکانات آموزشی و درمانی، همگی بر سلامت روان تأثیرگذار هستند.
مدرسه و محیط آموزشی
معلم‌ها، هم‌کلاسی‌ها، شیوه آموزش، فشار تحصیلی و مقایسه‌ها می‌توانند باعث اضطراب یا برعکس رشد اعتماد به نفس در کودک شوند.
تجربه‌های ناگوار یا تروما
از دست دادن عزیز، طلاق والدین، آزار جسمی یا روانی، جنگ یا بلایای طبیعی همگی می‌توانند موجب آسیب‌های روانی جدی در کودکان شوند.
علائم هشداردهنده مشکلات روانی در کودکان
برخی نشانه‌ها ممکن است بیانگر وجود مشکلات روانی در کودک باشند:
- کابوس‌های شبانه یا مشکلات خواب
- افت تحصیلی ناگهانی
- پرخاشگری یا انزواطلبی
- نگرانی، اضطراب یا ترس‌های بی‌دلیل
- مشکلات خوردن (پرخوری یا بی‌اشتهایی)
- بی‌علاقگی به بازی یا فعالیت‌های مورد علاقه
- گفتن جملاتی مانند «دوست ندارم زنده باشم» (در سنین بالاتر)
در صورت مشاهده مداوم این علائم، لازم است کودک توسط روانشناس یا مشاور کودک مورد ارزیابی قرار گیرد.
راهکارهای مراقبت روانی کودکان
برای حفظ و تقویت سلامت روان کودک، می‌توان از راهکارهای زیر بهره برد:
ایجاد فضای گفت‌وگوی امن
به کودک اجازه دهید احساساتش را بدون ترس از قضاوت یا تنبیه بیان کند. گوش دادن فعال و بدون قضاوت، کلید ایجاد اعتماد است.
ابراز محبت روزانه
در آغوش گرفتن، بوسیدن، تشویق کلامی و وقت‌گذرانی با کودک از بهترین راه‌های انتقال عشق هستند.
ثبات در تربیت
تعیین قوانین مشخص و اجرای پیوسته آن‌ها به کودک احساس امنیت می‌دهد. تنبیه‌های ناگهانی یا ناهماهنگ او را گیج می‌کند.
تشویق به استقلال و تصمیم‌گیری
اجازه دهید کودک در امور ساده مانند انتخاب لباس یا بازی، تصمیم بگیرد تا اعتماد به نفسش افزایش یابد.
دوری از تنبیه بدنی یا تحقیر
تنبیه فیزیکی یا تمسخر، آسیب روانی جدی به کودک وارد می‌کند و رابطه والد-کودک را تخریب می‌کند.
مراقبت از سلامت روان والدین
کودکانی که در خانواده‌هایی با والدین افسرده یا مضطرب زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض آسیب هستند. مراقبت از خود والدین، نوعی مراقبت از کودک است.
نقش روانشناس کودک در مراقبت‌های روانی کودکان
روانشناسان کودک می‌توانند در موارد زیر نقش مؤثری ایفا کنند:
- شناسایی اختلالات روانی یا رفتاری
- درمان مشکلاتی مانند شب‌ادراری، اضطراب، افسردگی، لکنت زبان
- آموزش والدین برای تربیت بهتر
- کمک به کودک برای مقابله با طلاق، سوگ یا تروما
مراجعه به مشاور کودک نه‌تنها نشانه‌ی ضعف نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ی آگاهی والدین است.
انواع اختلالات روانی کودکان
انواع مختلفی از اختلالات روانی وجود دارد که می‌تواند کودکان و نوجوانان را تحت‌تأثیر قرار دهد و شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
- اضطراب در کودکان
- افسردگی در کودکان
- اختلال پیش فعالی در کودکان
- سندرم توره
- اختلال سلوک
- اختلال وسواس فکری عملی
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال اسکیزوفرنی
- علائم بیماری روانی در کودکان
نحوه رفتار با کودک مبتلا به مشکلات روانی
چگونگی رفتار و واکنش‌های شما نسبت به رفتارهای فرزندتان نقش مهمی در فرایند درمان و بهبودی دارد. پس اگر کودک شما به یک اختلال روانی مبتلا است، حتماً موارد زیر را مدنظر قرار دهید:
با یک دکتر متخصص کودکان سلامت روان مشورت کنید و اطلاعات کافی در مورد اختلال فرزندتان را بیاموزید
می‌توانید در جلسات خانواده‌درمانی شرکت کنید و نسبت به افکار و احساسات سایر اعضای خانواده نیز صحبت کنید
تلاش کنید واکنش‌های مناسب نسبت به رفتارهای ناهنجار فرزندتان و روش‌های مدیریت استرس را بیاموزید
نقاط قوت، توانایی‌ها و مهارت‌های فرزندتان را تحسین کنید
جمع‌بندی
مراقبت‌های روانی کودکان، پایه‌ی رشد سالم شخصیت کودک هستند. محیط خانوادگی امن، ارتباط عاطفی مثبت، آموزش مهارت‌های زندگی و توجه به نیازهای عاطفی کودک از ارکان اصلی سلامت روان محسوب می‌شوند.
والدینی که به احساسات و عواطف فرزند خود توجه می‌کنند، نه‌تنها کودک شادتری خواهند داشت بلکه نسلی آگاه، سالم و موفق برای آینده پرورش خواهند داد. برای دریافت نوبت مشاوره با دکتر مهدی افشاری با شماره 02166602506 تماس بگیرید.
