بیشتر نوزادان وزنشان به طور پیوسته افزایش می‌یابد و طی چند سال اول زندگی به سرعت رشد می‌کنند اما در برخی موارد، کودکان استانداردهای مورد انتظار رشد را ندارند که این اتفاق اختلال رشد نامیده می‌شود. پزشکان زمانی می‌گویند کودک دچار اختلال رشد شده است که افزایش وزن مورد انتظار را نداشته باشد. اغلب این بچه‌ها رشد خطی (قد) دارند. علل بسیاری از جمله بیماری‌ها و مشکلات غذایی می‌توانند باعث اختلال رشد کودکان شوند. هنگامی‌که پزشکان علت مشکل را پیدا کنند می‌توانند با همکاری خانواده‌ها کودک را به یک الگوی رشد سالم بازگردانند.
علل اختلال رشد
عللی وجود دارند که می‌توانند باعث اختلال رشد نوزاد شوند، از جمله:
ندادن غذای کافی به کودک
در بعضی موارد اشتباه والدین باعث ایجاد مشکل می‌شود. گاهی والدین با اندازه‌گیری اشتباه مقدار شیر باعث می‌شوند نوزاد کالری کمی دریافت کند. مشکلات مربوط به تغذیه با شیر مادر یا استفاده از غذای کمکی نیز باعث می‌شود که اختلال رشد در نوزادان ایجاد شود.
کم‌اشتهایی کودک
بعضی از کودکان به علت نارس بودن، تأخیر در رشد یا شرایطی نظیر اوتیسم قادر به خوردن غذای کافی نیستند یا غذاهایی با بافت یا طعم خاصی را دوست ندارد.
مشکلاتی مانند اختلال سیستم گوارشی
چندین اختلال می‌تواند مانع از افزایش وزن کودک شود. این اختلالات شامل رفلاکس گوارشی، اسهال، سیستیک فیبروزیس، بیماری مزمن کبد و بیماری سلیاک هستند.
آلرژی غذایی
آلرژی غذایی بدین معنی است که بدن به غذاهای خاصی حساس است. به‌عنوان مثال آلرژی به شیر به این معنا است که بدن قادر به جذب غذاهای حاوی پروتئین شیر مانند ماست و پنیر نیست که می‌تواند منجر به اختلال رشد کودک شود.
بیماری یا اختلال مداوم
کودکی که برای مثال به دلیل نارس بودن، لب‌شکری یا شکاف کام برای غذا خوردن با مشکل روبه‌رو است نمی‌تواند کالری کافی برای رشد طبیعی را دریافت کند. سایر اختلالات مانند مشکلات قلبی، ریوی و یا سیستم غدد درون‌ریز می‌توانند میزان کالری موردنیاز کودک را افزایش دهد و تأمین کالری کافی را برای کودک دشوار کند.
عفونت‌ها
انگل‌ها، عفونت مجرای ادراری، سل و سایر عفونت‌ها می‌توانند باعث شوند که بدن به سرعت مواد مغذی را مصرف کرده و اشتها کاهش یابد. این می‌تواند منجر به اختلال رشد در کوتاه‌مدت یا بلندمدت شود.
اختلالات متابولیسمی
اختلالات متابولیسمی شرایطی هستند که باعث می‌شوند بدن برای تجزیه، پردازش یا مصرف انرژی حاصل از غذا دچار مشکل شود. این اختلالات همچنین می‌توانند باعث شوند که کودک غذای کمی بخورد یا استفراغ کند. گاهی اوقات ترکیبی از بیماری‌ها و عوامل محیطی منجر به اختلال رشد کودکان می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر یک کودک مبتلابه فلاکس شدید گوارشی باشد و تمایل به خوردن غذا نداشته باشد، غذا دادن به کودک ممکن است برای والدین استرس‌زا باشد و آن‌ها را با مشکل روبه‌رو کند زیرا ممکن است کودک ناراحت و عصبی شود و والدین نتوانند غذای کافی به کودک بدهند.
علائم و نشانه‌ها
در زیر شایع‌ترین نشانه‌های اختلال رشد کودکان ذکرشده است. با این‌حال هر کودکی ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عدم افزایش وزن مناسب
- عصبی بودن
- لتارژی
- خواب‌آلودگی بیش از حد کودک
- عدم واکنش اجتماعی مناسب سن (به‌عنوان مثال، لبخند)
- کودک هیچ صدایی نمی‌دهد.
- تأخیر درحرکت کودک
- اختلالات یادگیری و مشکلات رفتاری در دوران کودکی
علائم اختلال رشد ممکن است با دیگر اختلالات و مشکلات پزشکی شبیه باشد. همیشه با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص درست انجام شود.
چه هنگامی به پزشک مراجعه کنید
اگر متوجه کاهش وزن کودک شده‌اید یا می‌بینید کودکتان اشتهای طبیعی ندارد به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین در صورت هرگونه تغییر عمده در الگوهای غذا خوردن فرزندتان با پزشک مشورت کنید. کودک نوپا و بچه‌های بزرگ‌تر ممکن است روزها و گاهی اوقات هفته‌ها علاقه کمی به خوردن غذا داشته باشند اما در نوزادان نباید چنین اتفاقی بیفتد.
اگر با غذا دادن به کودک دچار مشکل هستید، پزشک می‌تواند به شما کمک کند. هنگامی‌که کودک به‌راحتی غذا نمی‌خورد، والدین ممکن است عصبانی یا ناامید شوند و احساس کنند که کاری اشتباه انجام می‌دهند. این مسئله می‌تواند مشکل را بدتر کند و باعث ایجاد استرس برای شما و کودکتان شود اما صحبت کردن با پزشک به هردوی شما کمک می‌کند.
تشخیص
پزشکان از منحنی رشد کودک استاندارد استفاده می‌کنند تا میزان وزن، قد و دور سر را اندازه‌گیری کنند. در صورتی که وزن کودک کمتر از حد استاندارد و معینی باشد یا افزایش وزن مورد انتظار را به دست نیاورد احتمالاً دچار اختلال رشد است. برای پی بردن به مشکل احتمالی، پزشکان سابقه پزشکی کودک (مانند آزمایش کامل خون یا آزمایش ادرار) را به‌صورت دقیق بررسی می‌کنند.
درمان
درمان علل اصلی اختلال رشد کودک
اگر اختلال رشد فرزندتان به علت بیماری ایجاد شده باشد ممکن است پزشک بتواند مسئله را درمان کند و به کودک کمک کند تا افزایش وزن طبیعی داشته باشد.
تغذیه
معمولاً بچه‌هایی که دچار اختلال رشد هستند می‌توانند با نظارت کامل و منظم پزشک، در خانه درمان شوند. پزشک معمولاً برای کودک غذاهای با کالری بالا را تجویز می‌کند و بسته به عادات تغذیه کودک ممکن است غذاها با بافت خاصی را پیشنهاد کند و همچنین از والدین بخواهد فاصله‌ی زمانی بین وعده‌ها ایجاد کنند تا اطمینان حاصل شود بچه‌ها گرسنه می‌شوند. والدین باید از دادن خوراکی‌های بدون کالری مانند آبمیوه و آب‌نبات به کودک پرهیز کنند. سایر روش‌های درمانی نیز بر اساس وضعیت کودک و شرایط خانوادگی او به آن‌ها پیشنهاد خواهد شد. کودک شما ممکن است به رژیم غذایی مختلف و اضافه شدن ویتامین‌ها و مواد معدنی برای کمک به رشد او نیاز داشته باشد.
تغذیه با لوله
در مواردی که اختلال رشد شدید است، کودک با وجود رژیم غذایی خاص رشد نمی‌کند و بنابراین ممکن است نیاز به تغذیه با لوله داشته باشد. در تغذیه با لوله، یک لوله از بینی به معده متصل می‌شود و تغذیه مایع با سرعت ثابت از طریق لوله به کودک داده می‌شود. این روش معمولاً فقط شب‌ها انجام می‌شود. کودک می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهد و در طول روز آزادانه بخوابد. هنگامی‌که نوزاد شروع به مصرف کالری بیشتری می‌کند، احساس خوبی خواهد داشت و احتمالاً شروع به خوردن غذای بیشتری خواهد کرد که در این صورت لوله برداشته می‌شود. کودکان مبتلابه اختلال رشد شدید ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. نوزاد به مدت 10 تا 14 روز (یا بیشتر) در بیمارستان تغذیه می‌شود و در طول روز از او نگهداری می‌شود تا زمانی که وزن بیشتری به دست آورد. بااین‌حال پس‌ازاین مدت هم ممکن است چند ماه طول بکشد تا علائم سوء تغذیه شدید کاملاً از بین برود. مدت زمان درمان در کودکان مختلف ممکن است متفاوت باشد. افزایش وزن نیاز به زمان دارد بنابراین ممکن است چند ماه طول بکشد تا کودک به وزن طبیعی برسد. هنگامی که اختلال رشد به علت بیماری یا اختلال مزمن باشد کودکان باید به‌طور منظم در مطب پزشک تحت نظارت باشند. در این موارد، درمان ممکن است حتی طولانی‌تر و شاید برای تمام عمر باشد.
دکتر مهدی افشاری متخصص اطفال، کودکان و نوجوانان_ دارای بورد تخصصی
از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب عبارتند از: معاینات دوره‌ای کودکان، پایش دوره ای رشد فیزیکی و تکامل کودکان، درمان انواع بیماری های عفونی،گوارشی و تنفسی در کودکان و نوجوانان_ مشاوره تغذیه، آموزش و مراقبت های دوره ای نوزادان نارس، پایش و درمان کلیه مشکلات دوره ای نوزادی، ارزیابی دوره‌ای توانایی های ذهنی و جسمی کودکان
خدمات ویژه ارائه شده توسط دکتر مهدی افشاری: انجام ختنه تخصصی در مطب، ویزیت در منزل و مشاوره آنلاین
آدرس مطب: تهران، مهرآباد جنوبی، دانشگاه هوایی جنوبی، تفرش شرقی، پلاک 193_ واحد همکف
شماره تماس:021-66602506
