فقر و کمبود آهن در کودکان چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟

کمبود آهن می‌تواند روند رشد را در کودکان تحت تاثیر قرار داده و یا باعث کم‌خونی در آنها شود. در این مقاله به نیاز آهن در کودکان، منابع آهن و نکات مهم مرتبط با آن اشاره خواهیم کرد. همراه ما باشید.

فقر آهن در کودکان به چه معناست؟

آهن یک ماده مغذی است که نقشی حیاتی در رشد و نمو کودک ما دارد، اما بعضی از کودکان به دلایل مختلف به اندازه کافی به این ماده حیاتی دسترسی ندارند. در این مقاله درباره عوامل ایجاد فقر آهن در کودکان، نحوه تشخیص وجود کمبود آهن و همچنین چگونه پیشگیری از آن خواهیم خواند.

چرا آهن برای کودکان مهم است و منابع غذایی حاوی آهن برای کودکان و خطرات ناشی از کمبود آن چیست؟

آهن انتقال اکسیژن از ریه‌ها به نقاط مختلف بدن را تسهیل کرده و به عضلات کمک می‌کند که اکسیژن را ذخیره و مصرف کنند. اگر میزان کافی آهن در رژیم غذایی فرزند ما وجود نداشته باشد، کودک دچار فقر آهن خواهد شد. اما خوب است بدانیم که فقر آهن در کودکان شایع است.

فقر آهن ممکن است در سطوح مختلف ایجاد شود که از یک کمبود آهن کاملا خفیف تا یک کم‌خونی فقر آهن جدی (که در آن بدن به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید نمی‌کند) را شامل خواهد شد. در صورت عدم درمان، فقر آهن می‌تواند رشد و نمو کودک را تحت تاثیر قرار دهد.

مقدار آهن مورد نیاز کودکان در روز

نوزادان با مقداری آهن ذخیره ‌شده در بدن متولد می‌شوند، ولی کودک برای رشد و نمو طبیعی نیاز به مصرف مقدار مشخصی آهن در روز دارد. در جدول زیر به میزان مورد نیاز آهن برای سنین مختلف اشاره شده است:

علل ایجاد فقر آهن در کودکان چیست و کدام دسته از کودکان در معرض خطر فقر آهن هستند؟

• نوزادانی که به صورت نارس و یا با وزن کم متولد می‌شوند.
• نوزادانی که تا قبل از سن یک سالگی با شیر گاو و شیر بز تغذیه می‌شوند.
• نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اما بعد از 6 ماهگی غذای کمکی استفاده نمی‌کنند.
• نوزادانی که از شیر خشکی استفاده می‌کنند که با آهن غنی‌سازی نشده است.
• کودکان یک تا 5 سال که در روز بیش از 710 سی‌سی شیرگاو، شیر بز یا شیر سویا مصرف می‌کنند.
• کودکانی که مشکلات خاصی مانند بیماری‌های مزمن یا محدودیت‌های غذایی دارند.
• کودکانی که در معرض سرب قرار گرفته‌اند.
• کودکانی که به اندازه کافی غذاهای حاوی آهن مصرف نمی‌کنند.
• کودکانی که افزایش وزن دارند یا چاق هستند.
• دختران نوجوان که به علت شروع عادت ماهیانه در معرض خطر بالای ابتلا به فقر آهن هستند.

نشانه‌ها و علائم کمبود آهن در کودکان

اغلب علائم و نشانه‌های فقر آهن در کودکان تا هنگام بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن ظاهر نمی‌شوند. اگر کودک ما یک یا چند عامل خطر ایجاد فقر آهن را دارد، لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنیم. علائم و نشانه‌های کم‌خونی فقر آهن شامل:

• پوست رنگ‌پریده
• خستگی
• دست و پای سرد
• کندی در رشد و نمو
• کم‌اشتهایی
• تنفس سریع غیر طبیعی
• مشکلات رفتاری
• عفونت‌های مکرر
• ولع غیرطبیعی برای خوردن موادی مثل خاک و یخ

چگونه می‌توان از فقر آهن در کودکان پیشگیری کرد؟

در صورتی که ما کودک خود را با شیرخشک غنی‌شده با آهن تغذیه کنیم، کودک ما میزان مورد نیاز آهن را دریافت می‌کند. اگر کودک ما از شیر مادر تغذیه می‌کند با پزشک اطفال در مورد مکمل‌های آهن صحبت کنیم. مکمل آهن می‌تواند به صورت قطره آهن و یا مکمل‌های ویتامینی حاوی آهن باشد.

نکات مهم جهت پیشگیری از فقر آهن

برای نوزادانی که در زمان طبیعی متولد شده‌اند، از سن ۴ ماهگی اقدام به استفاده از مکمل‌های آهن کنیم. مکمل آهن را تا هنگامی که کودک ما ۲ تا ۳ وعده در روز، غذای غنی از آهن مانند سرلاک غنی‌شده با آهن و یا پوره گوشت مصرف می‌کند، ادامه دهیم. اگر فرزند ما از شیر مادر تغذیه می‌کند و به او شیرخشک غنی‌شده با آهن نیز می‌دهیم، چنانچه بیشتر غذای کودک از این نوع شیرخشک تامین می‌شود، نیازی به استفاده از مکمل آهن نیست.

از غذاهای سرشار از آهن برای کودکان استفاده کنیم. از سن ۴ تا ۶ ماهگی کودک خود را با سرلاک‌های غنی‌شده با آهن یا گوشت و حبوبات پوره‌شده تغذیه کنیم. موادغذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهی، حبوبات و اسفناج، منابع آهن مناسب برای کودکان هستند.

از مصرف بیش از حد شیر خودداری کنیم. مصرف بیش از ۷۱۰ سی‌سی شیر در روز، برای کودکان سنین یک تا ۵ سال توصیه نمی‌شود.

جذب آهن را تقویت کنیم. ویتامین سی باعث تقویت جذب آهن در بدن می‌شود. ما می‌توانید جذب آهن را در کودک خود با مصرف موادغذایی سرشار از ویتامین سی تقویت کنیم. این غذاها شامل میوه‌هایی مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت، توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی هستند.

تشخیص فقر آهن در کودکان

آیا آزمایش‌های غربالگری فقر آهن باید برای کودک من انجام شوند؟

فقر آهن و کم‌خونی فقر آهن معمولا از طریق آزمایش خون تشخیص داده می‌شوند. آکادمی کودکان آمریکا توصیه می‌کند که تمام کودکان در سن بین ۹ تا ۱۲ ماه یکبار برای فقر آهن آزمایش شوند و این آزمایش برای کودکانی که دارای فاکتورهای خطر هستند، بسته به نتیجه آزمایش ابتدایی لازم است تکرار شود.

بر اساس نتیجه آزمایش غربالگری، پزشک ما ممکن است توصیه به مصرف مکمل‌های آهن خوراکی یا ویتامین‌ها کند و یا درخواست تست‌های تکمیلی بدهد.

فقر آهن در کودکان قابل پیشگیری است. برای اینکه رشد و نمو کودک خود را در مسیر طبیعی نگه داریم، به کودکمان غذای غنی شده از آهن بدهیم و از پزشک او درباره نیاز به غربالگری و مکمل‌های آهن سوال کنیم.

درمان فقر آهن در کودکان

درمان فقر آهن در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تغییر در رژیم غذایی

منظور از تغییر از رژیم غذایی، افزایش استفاده از غذاهایی است که میزان بالایی از ذخیره آهن در آنها وجود دارد.

• مکمل‌های آهن

شامل قرص، شربت یا قطره‌ای است که استفاده از آنها به سن کودک بستگی دارد. استفاده از این مکمل‌ها باید حتما تحت نظر پزشک انجام گیرد.

• درمان به‌موقع عفونت‌ها

عفونت‌ها می‌توانند در مواردی باعث بروز آنمی‌های خفیف در کودکان شوند.

• نکاتی که باید بخاطر بسپاریم

نوزادان، کودکان و نوجوانان عموماً در معرض خطر فقر آهن قرار دارند، به این دلیل که این گروه سنی نیاز بالایی به آهن برای رشد و نمو دارند و این میزان بالای آهن، معمولا در غذاهای روزانه به میزان کافی وجود ندارد.

لازم است مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه داریم؛ چراکه مصرف بیش از اندازه مکمل‌های آهن در کودکان می‌تواند سبب مشکلات جدی شده و حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.

منابع غذایی حاوی آهن برای کودکان

بعد از ۶ ماهگی می‌توانیم کودک خود را با غذای جامد تغذیه کنیم. برای اطمینان از اینکه غذاهای انتخابی ما میزان کافی آهن را داراست، با پزشک مشورت کنیم.

آهن در غذا به دو شکل Heme و غیر Heme وجود دارد.

آهن Heme اغلب در محصولات حیوانی مثل گوشت قرمز، غذاهای دریایی و گوشت و تخم پرندگان وجود دارد. این نوع از آهن به سادگی توسط بدن جذب می‌شود. منابع این نوع آهن شامل:

• گوشت قرمز، مثل گوشت گوساله، گوسفند، بز
• ماهی‌های چرب
• پرندگان مثل جوجه یا بوقلمون
• تخم پرندگان

آهن غیر Heme که در گیاهان و محصولات غنی‌شده با آهن یافت می‌شود. این نوع از آهن در بدن به سادگی جذب نمی‌شود و به همین دلیل، برای جذب کافی آهن در کودکمان از این طریق، باید برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم. منابع این نوع آهن شامل:

• سرلاک‌های غنی شده با آهن
• حبوبات، به‌خصوص انواع عدس
• سبزیجات دارای برگ سبز تیره، مثل اسفناج
• توفو (ماده‌ غذایی که با شیرسویای غلیظ‌شده تهیه می‌شود)

دکتر مهدی افشاری متخصص اطفال، کودکان و نوجوانان_ دارای بورد تخصصی

از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب  عبارتند از:  معاینات دوره‌ای کودکان، پایش دوره ای رشد فیزیکی و تکامل کودکان، درمان انواع بیماری های عفونی،گوارشی و تنفسی در کودکان و نوجوانان_ مشاوره تغذیه، آموزش و مراقبت های دوره ای نوزادان نارس، پایش و درمان کلیه مشکلات دوره ای نوزادی، ارزیابی دوره‌ای توانایی های ذهنی و جسمی کودکان

خدمات ویژه ارائه شده توسط دکتر مهدی افشاری: انجام ختنه تخصصی در مطب، ویزیت در منزل و  مشاوره آنلاین

آدرس مطب: تهران، مهرآباد جنوبی، دانشگاه هوایی جنوبی، تفرش شرقی، پلاک 193_ واحد همکف

شماره تماس:021-66602506