از شیر گرفتن کودک یک مرحله طبیعی در رشد، کودک شما است. این کار، یک فرآیند تدریجی است که باید در آن همراه با شیردهی، رفته‌رفته کودک را با غذاهای جدید آشنا کنید.
از شیر گرفتن می‌تواند با احساسات زیادی همراه باشد. ممکن است از استقلال جدیدی که هم شما و هم کودکتان را در بر می‌گیرد، لذت ببرید و هیجان‌زده شوید. البته ممکن است کمی احساس غم و اندوه داشته باشید از اینکه متوجه می‌شوید کودکتان به مرحله دیگری از زندگی خود می‌رود. تمام این احساسات کاملا طبیعی هستند و میتوانند در هر مادری دیده شوند، اما گاها در برخی موارد این احساسات ممکن است به اختلالات روانی همچون افسردگی منجر شود.
شیر دادن تا زمانی که می‌توانید این کار را انجام دهیدُ بهترین منبع تغذیه برای کودک شماست. سازمان بهداشت جهانی تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای ۶ ماه اول زندگی توصیه می‌کند. ادامه شیردهی تا زمانی که برای شما و کودکتان راحت باشد، حتی تا سنین کودکی هم توصیه می‌شود.
در ادامه با دکترتو همراه باشید تا بهترین شکل از شیر گرفتن کودک را یاد بگیرید. برای راهنمای‌های تخصصی‌تر بهتر است با یک متخصص کودکان مشورت کنید.
چه زمانی می‌توانم کودکم را از شیر بگیرم؟
همان‌طور که اشاره کردیم از شیر گرفتن کودک، یک فرآیند تدریجی است و شما باید در بازه‌های زمانی متفاوت، از شیوه‌های مختلف کمک بگیرید تا کودک شما برای از شیر گرفتن کاملا آماده شود. در اولین مرحله باید تشخیص دهید چه زمانی کودک شما برای خوردن غذاهای دیگر آماده است. این اتفاق معمولا در حدود ۶ ماهگی رخ می‌دهد، اما می‌توانید برای اطمینان، نشانه‌های زیر را دنبال کنید. اگر کودکتان:
- زودتر از حد معمول گرسنه به نظر برسد.
- می‌تواند بدون تکیه گاه بنشیند و کنترل خوبی بر عضلات گردن خود دارد.
- غذا را در دهان خود نگه می‌دارد بدون اینکه فورا آن را روی زبانش بیرون بیاورد.
- زمانی که دیگران در حال غذاخوردن هستند به غذا علاقه نشان دهد.
- وقتی می‌بیند غذا به سمتش می‌آید دهانش را باز می‌کند.
- می‌تواند با خم‌شدن به عقب یا برگرداندن سر به شما بفهماند که غذا نمی‌خواهد.
در ادامه روند از شیر گرفتن کودک را در سنین مختلف بررسی می‌کنیم.
شروع فرایند از شیر گرفتن نوزاد در حدود ۶ ماهگی
برای شروع فرآیند، کودک شما به مقدار کمی غذا نیاز دارد. سعی کنید در حدود ۶ ماهگی نوزاد، به او روزانه یک بار در روز غذا دهید. منظور از غذا‌دادن این است که همراه با شیردهی غذاهای جدید را در رژیم کودک قرار دهید.
برای شروع از شیر گرفتن کودک می‌توانید از سبزیجات و میوه‌ها شروع کنید. ترکیبی از میوه‌ها و سبزیجات له‌شده و نرم همانند جعفری، کلم بروکلی، سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، هویج، سیب و گلابی را امتحان کنید. همچنین می‌توانید مقداری برنج را با شیر معمولی کودک مخلوط کنید. قبل از غذا دادن به کودک، اطمینان حاصل کنید که غذا خنک شده باشد.
مهم است غذاهایی را که ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شوند را در مقادیر بسیار کم به کودک بدهید تا بتوانید هر واکنش آلرژیک احتمالی را تشخیص دهید. این غذاها را می‌توان از حدود ۶ ماهگی به عنوان بخشی از رژیم غذایی کودکتان مانند سایر غذاها معرفی کرد:
- شیر گاو (در پخت و پز یا مخلوط با غذا)
- تخم‌مرغ (تخم‌مرغ نباید نیم پز یا مقداری خام باشد، باید آن را کاملا بپزید)
- غذاهای حاوی گلوتن، از جمله گندم و جو
- آجیل و بادام زمینی (آنها را خرد‌شده یا آسیاب‌شده سرو کنید)
- دانه‌ها همچون باقلا
- سویا
- ماهی.
پس از معرفی غذا و در صورت تحمل، به استفاده آن غذاها به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی معمول کودک خود (برای به‌حداقل‌رساندن خطر آلرژی) ادامه دهید. درباره آلرژی غذایی و علائمی که باید مراقب آنها باشید اطلاعات بیشتری کسب کنید.
از شش ماهگی کودک را با غذاهای جدید آشنا کنید. برای شروع از میوه و سبزیجات استفاده کنید. در این دوره باید حواستان به غذاهایی که آلرژی ایجاد می‌کنند، باشد.
ادامه روند از شیر گرفتن نوزاد در سن ۷ تا ۱۰ ماهگی
در حال حاضر، کودک شما تمرین خوبی برای یادگیری نحوه غذاخوردن داشته است! تا جایی که ممکن است همراه با کودک غذا بخورید. کودکان از تماشای شما چیزهای زیادی یاد می‌گیرند.
کودک شما به‌تدریج به سمت خوردن ۳ وعده غذایی در روز (صبحانه، ناهار و عصرانه) می‌رود. ارائه طیف گسترده‌ای از غذاهای مختلف برای اطمینان از دریافت انرژی و مواد مغذی کافی (مانند آهن) مهم است. نوزادان نیازی به نمک یا شکر ندارند که به غذایشان اضافه شود. غذای شور برای کلیه‌های آنها خوب نیست و شکر می‌تواند باعث پوسیدگی دندان شود.
به یاد داشته باشید، ممکن است ۱۰ بار یا حتی بیشتر طول بکشد تا کودک شما به غذاها، طعم‌ها و بافت‌های جدید عادت کند. در برخی روزها ممکن است کودک شما بیش از حد معمول غذا بخورد و در مواردی دیگر حتی ممکن است غذا نخورد و همه چیز را رد کند! این اتفاق یک بخش کاملا طبیعی از رشد کودک است و جای هیچ نگرانی نیست. فقط صبور باشید، به ارائه انواع غذاها ادامه دهید، حتی غذاهایی که به نظر می‌رسد کودک شما دوست ندارد. کودکان در زمان درست به خوردن هر غذایی عادت خواهند کرد!
نوزادان زیر ۱۲ ماه نیازی به میان‌وعده ندارند، اگر فکر می‌کنید کودک شما در بین وعده‌های غذایی گرسنه است، به او شیر اضافی بدهید.
ادامه روند از شیر گرفتن در ۱۱ تا ۱۲ ماهگی
اکنون کودک نوپا شما ۱۲ ماهه است، او باید ۳ وعده غذایی در روز داشته باشد. آنها همچنین ممکن است به ۲ میان وعده سالم برای از شیر گرفتن نیاز داشته باشند (مثلا میوه، سبزیجات، نان تست، نان یا ماست ساده).
جدا شدن از شیر در سن ۱۲ ماهگی به بالا
نوزادان ۱۲ ماه به بالا، کاملا برای جدا شدن از شیر آماده هستند. البته باید توجه داشته باشید که جداسازی کودک از شیر فقط به سن او بستگی ندارد. در واقع اصلی‌ترین فاکتور از شیر گرفتن کودک، این است که کودک رشد مناسب را داشته باشد. برخی از مادران ترجیح می‌دهند نوزاد را در شش ماهگی از شیر جدا کنند، تا بتوانند به محل کار برگردند. اما برخی دیگر این فرآیند را تا سه سالگی ادامه می‌دهند.
بهترین زمان برای از شیر گرفتن، بین یک تا دو سالگی است. معمولا کودکان یک تا دو ساله به خوبی از شیر مادر تغذیه کرده‌اند و آمادگی کامل برای جدا شدن از شیر را دارند. جداسازی زودهنگام نوزاد از شیر ممکن است باعث عدم رشد صحیح کودک شود.
بیشتر بخوانید:تغذیه سالم برای کودکان و نوجوانان
چگونه کودکم را از شیر بگیرم؟
قبل از هر اقدامی برای جداسازی کامل کودک از شیر، باید او را از نظر ذهنی و جسمی آماده این کار کرده باشید. نوزاد باید منابع تغذیه‌ای دیگری به جز شیر مادر داشته باشد تا بتواند راحت‌تر با جدا شدن از شیر کنار بیاید.
۱. تشخیص دهید کودک چه زمانی برای توقف شیردهی آماده است.
کودکان با سرنخ به شما نشان می‌دهند که برای از شیر گرفتن آماده هستند. در بخش قبل اشاراتی به این علائم و سرنخ‌ها داشتیم برای مثال، کودک بتواند سر خود را به حالت عمودی نگه دارد یا با کمک شما بتواند بشیند و به آنچه شما می‌خورید، علاقه نشان دهد یا اینکه در طول جلسات معمول شیردهی بی‌تفاوت باشد یا بدخلقی کند.
۲. برنامه‌ای برای از شیر گرفتن تنظیم کنید.
یک ماه کامل به خود فرصت دهید تا با موفقیت شیردهی را متوقف کنید. این کار به کودک و مادر فضای بیشتری می‌دهد، تا بتوانند با موانع و مشکلات راحت‌تر کنار بیایند. از شیر گرفتن کودک نباید در طول یک تغییر عمده زندگی (برای مثال، دندان درآوردن، خانه تکانی، شروع مهدکودک و غیره) صورت بگیرد. زمانی که کودکان در یک تغییر زندگی قرار می‌گیرند، شیر بیشتری را درخواست می‌کنند. کودکان زمانی که بیش‌از‌حد خسته یا گرسنه نیستند، در فرآیند جدا شدن از شیر همکاری بیشتری می‌کنند.
۳. از شیر گرفتن را به آرامی پیش ببرید.
فرآیند شیردهی نباید به یک‌باره قطع شود. این کار هم شما و هم کودکتان را در شرایط بدی قرار خواهد داد. سعی کنید به طور تدریجی هر هفته یک جلسه شیردهی را حذف کنید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که کودکتان به شیر خوردن از بطری یا فنجان عادت کند.( اگر کودک شما ۹ ماهه یا بزرگتر است، بهتر است مستقیما با فنجان به او شیر بدهید تا مجبور نباشید ظرف چند ماه او را از شیشه شیر جدا کنید.)
با آهسته پیش رفتن در فرآیند از شیر گرفتن، شیر کمتری تولید خواهید کرد، در نتیجه در زمان قطع کامل شیردهی درد کمتری خواهید داشت. همچنین از شیر گرفتن کودک شما خوشایندتر می‌شود، چرا که آنها به‌تدریج با شیر دادن کمتر و نوشیدن بیشتر از شیشه یا فنجان سازگار می‌شوند.
۴. آرامش عاطفی ایجاد کنید.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند عاشق تماس فیزیکی نزدیک با مادرشان هستند، بنابراین وقتی او را از شیر می‌گیرید، مهم است که از راههای دیگر برای ایجاد آرامش استفاده کنید. برای مثال، می‌توانید یک زمان باکیفیت را با فعالیت‌هایی بگذرانید که آنها را از نظر عاطفی تحریک می‌کند. آنها را در حین کتاب خواندن یا لالایی در آغوش بگیرید، یا پشت‌شان را ماساژ دهید.
۵. اجازه دهید کودک، از شیر جدا شدن را رهبری کند.
از شیر جدا شدن به رهبری نوزاد به این معنی است که به کودک اجازه دهید خودش غذا بخورد. به جای اینکه با قاشق به او غذای پوره‌شده دهید، سعی کنید غذاهای انگشتی یا فینگرفود در اختیار او قرار دهید تا بتواند خودش غذا را در دهانش قرار دهد.
اگر با اجازه دادن به کودکتان موافق نیستید می‌توانید از تکنیک “پیشنهاد ندادن و رد نکردن” استفاده کنید. این ترفند به این صورت است که تا زمانی که کودکتان به خوردن شیر علاقه نشان نداده است، به او شیر پیشنهاد نکنید. این تکنیک سریع‌ترین استراتژی برای از شیر گرفتن کودک نیست، اما تضمین می‌کند که نیازهای کودک شما برآورده می‌شود.
۶. روال شیردهی خود را تغییر دهید.
اگر کودک شما در برابر خوردن شیر از شیشه شیر مقاومت می‌کند، می‌توانید روال شیردهی خود را تغییر دهید. این کار نیاز به آزمون و خطا دارد. امتحان کنید، کودکتان زمانی که در اتاق نیستید، شیر را از شخص دیگری همچون پدر یا مادربزرگ قبول می‌کند یا خیر. اگر شیر را از شخص دیگری نپذیرفت، سعی کنید مکان شیردهی را تغییر دهید. برای مثال اگر شیردهی را در اتاق خواب انجام می‌داده‌اید، اکنون در موقعیت‌های دیگری همچون اتاق نشیمن این کار را امتحان کنید. اگر تغییر روال کار نکرد، به روش‌های قبلی خود برگردید، سپس چند هفته دیگر دوباره امتحان کنید.
۷. با قطع شیردهی انتظار مقاومت از سمت کودک را داشته باشید.
طبیعی است که نوزادان در مقابل از شیر گرفتن مقاومت کنند. فقط بدانید که بعد از یک یا دو روز سوگواری برای از دست دادن سینه، اکثر کودکان بدون مشکل شروع به خوردن غذاهای جامد و نوشیدن مایعات از فنجان می‌کنند. نوزادان سالم معمولا زمانی که به اندازه کافی گرسنه هستند غذا می‌خورند، مهم نیست چقدر دوست دارند از سینه شیر بگیرند.
۸. با احساسات خود کنار بیایید.
کودک تنها کسی نیست که باید با از شیر گرفتن کنار بیاید. شما به‌عنوان مادر هم طوفانی از احساسات را در پیش خواهید داشت که باید با آنها کنار بیایید. برخی از مادران زمانی که کودکشان دیگر از سینه شیر نمی‌گیرد، احساس طردشدگی می‌کنند. اگرچه ممکن است از پایان دادن به شیردهی یک بار برای همیشه خوشحال باشید، اما این کاملا طبیعی است که در مورد بزرگ‌شدن کودک خود احساس دلتنگی کنید.
از شیر گرفتن یک تجربه احساسی است که در صورت عدم مدیریت می‌تواند به افسردگی منجر شود. برای پیشگیری از این مشکل می‌توانید با مادران شیرده دیگری که میتوانند ارتباط برقرار کنند، صحبت کنید.
پی نوشت:
این اطلاعات عمومی خلاصه محدودی از اطلاعات تشخیص، درمان و/یا دارو است. این به معنای جامع نیست و باید به عنوان ابزاری برای کمک به کاربر در درک و/یا ارزیابی گزینه های تشخیصی و درمانی بالقوه استفاده شود. این شامل تمام اطلاعات در مورد شرایط، درمان ها، داروها، عوارض جانبی، یا خطراتی که ممکن است برای یک بیمار خاص اعمال شود، نمی شود. آنچه مد نظر و مطلوب است،آن است که توصیه پزشکی یا جایگزینی برای توصیه های پزشکی، تشخیص یا درمان باید بر اساس معاینه پزشک و ارزیابی شرایط خاص و منحصر به فرد بیمار باشد. بیماران باید برای اطلاعات کامل در مورد سلامتی، سؤالات پزشکی و گزینه های درمانی، از جمله خطرات یا مزایای استفاده از داروها، با پزشک صحبت کنند. این اطلاعات هیچ درمان یا دارویی را به عنوان ایمن، موثر یا تایید شده برای درمان یک بیمار خاص تایید نمی کند. اینجانب دکتر مهدی افشاری هرگونه ضمانت یا مسئولیت مربوط به این اطلاعات یا استفاده از آن را از خود سلب می کنم.
دکتر مهدی افشاری متخصص اطفال، کودکان و نوجوانان_ دارای بورد تخصصی
از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب عبارتند از: معاینات دوره‌ای کودکان، پایش دوره ای رشد فیزیکی و تکامل کودکان، درمان انواع بیماری های عفونی،گوارشی و تنفسی در کودکان و نوجوانان_ مشاوره تغذیه، آموزش و مراقبت های دوره ای نوزادان نارس، پایش و درمان کلیه مشکلات دوره ای نوزادی، ارزیابی دوره‌ای توانایی های ذهنی و جسمی کودکان
خدمات ویژه ارائه شده توسط دکتر مهدی افشاری: انجام ختنه تخصصی در مطب، ویزیت در منزل و مشاوره آنلاین
آدرس مطب: تهران، مهرآباد جنوبی، دانشگاه هوایی جنوبی، تفرش شرقی، پلاک 193_ واحد همکف
شماره تماس:021-66602506
