آسم و تنگی نفس در کودکان، علائم و راههای درمان آن

آسم یک بیماری شایع بوده که باعث ایجاد مشکلات تنفسی شده و به دلیل باریک شدن مسیر کوچک عبور هوا (مجرای عبور هوا / برونش) در ریه‌ها به وجود می‌آید. با تورم و التهاب مسیر عبور هوا این مجاری باریک می‌شوند و به همین دلیل عبور هوا از آن سخت‌تر شده و باعث ایجاد صدای خس‌خس سینه، سرفه و مشکلات تنفسی در کودکان می‌شود. حمله آسمی زمانی رخ می‌دهند که علائم این بیماری در کودک تشدید شود. اگر آسم کودکان مبتلا به تنگی نفس کودکان تحت درمان قرار نگیرد و مدیریت نشود، علائم آن مزمن شده و می‌تواند تبدیل به یک بیماری مهلک شود.

آسم چیست؟

آسم یک بیماری است که با التهاب مسیرهای عبور جریان هوا شناخته می‌شود. این التهاب باعث باریک شدن مسیر عبور هوا و افزایش حساسیت به محرک‌ها و آلرژن‌ها می‌شود. گفته می‌شود که افراد مبتلا به آسم به بیش فعالی مسیرهای عبور هوا دچار شده‌اند به این معنی که مجاری تنفسی آن‌ها در برابر محرک‌های جزئی بیش از افراد سالم واکنش نشان می‌دهد.

آسم در کودکان به چه میزان شیوع دارد؟

آسم شایع‌ترین بیماری مزمن در دوران کودکی است. شیوع آسم کودکان روبه افزایش است و حدود یک‌چهارم کودکان در دوران کودکی، خس‌خس سینه را تجربه می‌کنند. حدود 70 درصد از کودکان در سنین قبل از 3 سالگی به آسم کودکان مبتلا می‌شوند.

تفاوت آسم در کودکان خردسال و بزرگسالان در چیست؟

مسیرهای عبور جریان هوا در نوزادان و خردسالان بسیار کوچک‌تر از کودکان و بزرگسالان است. در واقع، این مسیرهای عبور جریان هوایی کوچک ممکن است با التهاب و تورم پوشش داخلی به دلیل عفونت‌های ویروسی، سخت شدن مسیر عبور جریان هوا یا افزایش خلط، مسیر عبور جریان هوا را مسدود کرده و تنفس را برای نوزادان و کودکان نوپا بسیار دشوار می‌کند. اولین مراحل ابتلا به آسم در کودکان معمولاً با بروز عفونت‌های مجاری تنفسی شروع می‌شود. این کودکان نمی‌توانند به والدین خود بگویند که مشکل تنفسی دارند در نتیجه، نوزادان یا خردسالان مبتلا به عفونت‌های مجاری تنفسی باید به دقت برای علائم و نشانه‌های آسم تحت نظر باشند.

علائم آسم در کودکان

علائم آسم بیشتر در کودکان زیر 5 سال دیده می‌شود. شناسایی علائم آسم در خردسالان برای والدین و حتی پزشک دشوار است. لوله‌های نایژک در نوزادان، کودکان نوپا و کودکان پیش‌دبستانی هنوز کوچک و باریک است و سرماخوردگی سر، سرماخوردگی قفسه سینه و بیماری‌های دیگر می‌تواند باعث التهاب این مسیرهای عبور جریان هوا شده و آن‌ها را کوچک‌تر و تحریک‌پذیرتر کند.علائم آسم کودکان می‌تواند از یک سرفه آزاردهنده مداوم به مدت چند روز یا چند هفته تا بروز شرایط ناگهانی اورژانسی در تنفس باشد. علائم شایع این بیماری عبارتند از:

• سرفه به خصوص در هنگام شب
• خس‌خس سینه به خصوص در هنگام بازدم
• مشکلات تنفسی یا تنفس سریع که باعث می‌شود پوست اطراف دنده‌ها و گردن به شدت حرکت داشته باشند.
• سرماخوردگی‌های مکرر که در سینه باقی می‌ماند.

ممکن است کودک یک یا چند علامت از علائم فوق را داشته باشد. ممکن است شما فکر کنید که کودک سرماخورده یا به برونشیت مبتلا شده است. اگر علائم بازگشتند، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که کودک به آسم کودکان مبتلا شده است. به علاوه، علائم زمانی که کودک در معرض محرک‌های آسم مانند محرک‌های موجود در هوا (مثل دود یا بوی‌تند) یا آلرژن‌هایی مانند مواد حساسیت‌زا، پرز حیوانات خانگی و ذرات گرد و غبار قرار می‌گیرد تشدید می‌شوند.

چه چیزهایی به عنوان محرک آسم شناخته می‌شوند؟

برخی از کودکان تقریباً در تمام مدت سال به آسم مبتلا هستند. برخی دیگر در برخی فصول خاص یا زمانی که دچار سرماخوردگی ویروسی می‌شوند به آسم مبتلا می‌شوند. همیشه نمی‌توان زمان حملات آسمی را پیش‌بینی کرد.

برخی از محرک‌های عمومی آسم عبارتند از:

• سرماخوردگی (ویروسی)
• تغییرات آب و هوایی
• ذرات گرد و غبار موجود در منزل
• قارچ‌های انگلی و کپک
• مواد حساسیت‌زا
• حیوانات خانگی
• ورزش
• هیجانات عاطفی مانند احساس ناراحتی
• تغذیه در نوزادان
• قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا مواد محرک دیگر موجود در هوا
• رفلاکس معده
• تغییرات آب و هوایی یا وضعیت‌های آب و هوایی حاد

علائم حملات آسمی

برخی از علائم حملات آسمی عبارتند از:

• صدای خس‌خس سینه
• نفس کشیدن سریع‌تر از حد معمول
• تلاش مضاعف برای تنفس
• سوزش سوراخ‌های بینی
• مکش فضای بین دنده‌ها در هر مرتبه تنفس
• مکش فضای بالای استخوان گردن در هر مرتبه تنفس

ممکن است کودک درد حالت نشسته احساس راحتی بیشتری داشته باشد بنابراین آن ها را نخوابانید. (نباید به حالت درازکش قرار گیرند.)

تشخیص

تشخیص آسم در کودکان کمی دشوار است. کودکان در این سنین معمولاً نمی‌توانند تست تنفس بدهند. به جای آن، پزشک در مورد برخی از علائم بیماری پرسش‌هایی کرده و در صورتی که ابتلا به آسم مشکوک باشد، یک برنکودیلاتور تجویز می‌کند. اگر برونکودیلاتور بتواند علائم را کاهش دهد، بدان معناست که کودک به آسم مبتلا شده است. پزشک تست تنفس را برای کودکان بزرگ‌تر تجویز کرده تا چگونگی و صحت کارکرد ریه‌های آن‌ها مشخص شود.

اقدامات درمانی آسم

داروهایی که علائم را به صورت برطرف می‌کنند

داروهایی که به سرعت علائم را برطرف می‌کنند برای کوتاه مدت می‌توانند مسیر عبور جریان هوا که باریک شده است را باز کرده و به کاهش احساس تنگی قفسه سینه، صدای خس‌خس و تنگی نفس کمک می‌کنند. این داروها همچنین برای پیشگیری از آسم ناشی از انجام حرکات ورزشی نیز مفید هستند. این داروها باید فقط در مواقع ضرورت مصرف شوند. متداول‌ترین داروی سریع الاثر برای درمان آسم البوترول است.

داروهای کنترل‌کننده

• داروهای کنترل‌کننده به صورت روزانه مصرف می‌شوند تا آسم را کنترل کرده و تعداد روزها و شب‌هایی که کودک به علائم آسم مبتلا می‌شود را کاهش دهند. داروهای کنترل‌کننده برای از بین بردن علائم به کار برده نمی‌شوند. کودکانی که بیش از دو مرتبه در هفته علائم آسم را دارند یا کسانی که بیش از دو مرتبه در ماه با علائم آسم در هنگام صبح از خواب بیدار می‌شوند باید داروهای کنترل‌کننده آسم را مصرف کنند. تعداد و شدت حملات آسمی مشخص‌کننده ضرورت مصرف داروهای کنترل‌کننده است.

برخی داروهای کنترل‌کننده آسم عبارتند از:

• • استروئیدهای استنشاقی
  • ترکیب محصولاتی که شامل استروئیدهای استنشاقی و برونوکودیلاتورهای با اثر طولانی مدت می‌شود.
  • آنتاگونیست‌های گیرنده لوکوترین (فقط به شکل قرص موجود هستند)
  • داروهای استنشاقی غیراستروئیدی (مانند کرومولین یا ندوکرومیل)
  • متیل اگزاتین (مانند تئوفیلین)
  • تزریق اومبالیزوماب
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی که به عنوان داروهای کنترل‌کننده در هر سنی قابل مصرف هستند. وقتی که این داروها در مقدار تجویزی مصرف شوند برای کودکان خطری ندارند. به هر حال، متخصص اطفال ممکن است هر داروی کنترل‌کننده‌ای که لازم باشد را متناسب با شرایط و نیازهای کودک تجویز نماید.

 مراقبت در منزل

روش‌های مدیریت حملات آسمی در منزل به شما آموزش داده می‌شود. با اقدامات درمانی مناسب، تقریبا همه کودکان مبتلا به آسم قادر خواهند بود در ورزش‌ها و فعالیت‌های تفریحی شرکت کرده و زندگی فعالی داشته باشند. از پزشک بخواهید که برای کودک مبتلا به آسم شما، برنامه اقدامات درمانی در برابر آسم بنویسد. این برنامه به شما خواهد گفت که چگونه از بروز حملات آسمی پیشگیری کرده و چگونه حملات آسم را در زمان بروز، مدیریت کنید. این برنامه باید در محلی قرار داشته باشد که به راحتی در دسترس باشد.

چهار مرحله برنامه اقدامات درمانی در برابر آسم

• کودک را نشانده و آرامش خود را حفظ کنید.
• بلافاصله اسپری مسکن آبی‌رنگ را تکان داده و سه بار آن را از طریق یک اسپیسر اسپری کنید. هر بار یک بار اسپری کنید و از کودک بخواهید که چهار مرتبه از طریق اسپیسر نفس بکشد.
• چهار دقیقه صبر کنید. اگر کودک التیام نیافت مرحله 2 را تکرار کنید.
• اگر پس از 4 دقیقه بعدی باز هم کودک آرام نشد با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. برای آن ها توضیح دهید که کودک شما دچار حمله آسمی شده است. مرحله 2 و 3 را تا زمان رسیدن آمبولانس تکرار کنید.

دکتر مهدی افشاری متخصص اطفال، کودکان و نوجوانان_ دارای بورد تخصصی

از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب  عبارتند از:  معاینات دوره‌ای کودکان، پایش دوره ای رشد فیزیکی و تکامل کودکان، درمان انواع بیماری های عفونی،گوارشی و تنفسی در کودکان و نوجوانان_ مشاوره تغذیه، آموزش و مراقبت های دوره ای نوزادان نارس، پایش و درمان کلیه مشکلات دوره ای نوزادی، ارزیابی دوره‌ای توانایی های ذهنی و جسمی کودکان

خدمات ویژه ارائه شده توسط دکتر مهدی افشاری: انجام ختنه تخصصی در مطب، ویزیت در منزل و  مشاوره آنلاین

آدرس مطب: تهران، مهرآباد جنوبی، دانشگاه هوایی جنوبی، تفرش شرقی، پلاک 193_ واحد همکف

شماره تماس:021-66602506