بیماری‌های عفونی دوران کودکی
بیماری‌های عفونی بخش اجتناب‌ناپذیر دوران کودکی هستند. سیستم ایمنی کودکان هنوز در حال تکامل است و آن‌ها در معرض انواع مختلفی از ویروس‌ها و باکتری‌ها قرار می‌گیرند. در حالی که بسیاری از این بیماری‌ها خفیف و خود محدود شونده هستند، برخی دیگر می‌توانند جدی بوده و نیازمند توجه پزشکی فوری باشند. شناخت علائم، روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری‌ها برای والدین و مراقبین کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
انواع رایج بیماری‌های عفونی دوران کودکی
تعداد زیادی بیماری عفونی وجود دارد که کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
بیماری‌های ویروسی
سرماخوردگی
با علائمی نظیر آبریزش بینی، گرفتگی بینی، سرفه، گلودرد و تب خفیف مشخص می‌شود.
آنفولانزا
علائمی مشابه سرماخوردگی اما شدیدتر دارد و می‌تواند با تب بالا، بدن درد، خستگی و لرز همراه باشد.
آبله مرغان
با بثورات خارش‌دار تاول‌مانند در سراسر بدن مشخص می‌شود و معمولاً با تب و خستگی همراه است.
سرخک
یک بیماری بسیار مسری با علائمی نظیر تب بالا، سرفه، آبریزش بینی، قرمزی چشم‌ها و بثورات قرمز رنگ که از صورت شروع شده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد.
سرخچه
یک بیماری ویروسی خفیف‌تر با علائمی نظیر تب خفیف، بثورات نقطه‌ای صورتی رنگ و تورم غدد لنفاوی. ابتلای زنان باردار به سرخجه می‌تواند عواقب جدی برای جنین داشته باشد.
اوریون
با تورم دردناک غدد بزاقی (معمولاً غدد بناگوشی در زیر گوش) همراه با تب و سردرد مشخص می‌شود.
بیماری دست، پا و دهان
یک بیماری ویروسی مسری با بثورات تاول‌مانند در دست‌ها، پاها و دهان، همراه با تب و گلودرد.
روتاویروس
عامل شایع اسهال و استفراغ شدید در نوزادان و کودکان خردسال است.
برونشیولیت
یک عفونت ویروسی شایع در نوزادان و کودکان خردسال که باعث التهاب و باریک شدن مجاری هوایی کوچک در ریه‌ها می‌شود و با علائمی نظیر سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس همراه است.
بیماری‌های باکتریایی
گلودرد استرپتوکوکی
یک عفونت باکتریایی گلو که با گلودرد ناگهانی و شدید، تب، لوزه‌های متورم و قرمز (گاهی با لکه‌های سفید) و سردرد مشخص می‌شود.
عفونت گوش میانی
التهاب و عفونت گوش میانی که با گوش درد، تب و بی‌قراری در کودکان همراه است.
سینوزیت
التهاب سینوس‌ها که می‌تواند ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد و با علائمی نظیر گرفتگی بینی، آبریزش بینی غلیظ، درد صورت و سردرد همراه است.
سیاه سرفه
یک عفونت باکتریایی بسیار مسری که با سرفه‌های شدید و پی در پی همراه با صدای “هو” (Whoop) در هنگام دم عمیق مشخص می‌شود.
مننژیت باکتریایی
یک عفونت جدی و تهدیدکننده زندگی که باعث التهاب غشاهای محافظ مغز و نخاع می‌شود و با علائمی نظیر تب بالا، سردرد شدید، سفتی گردن، تهوع و استفراغ، حساسیت به نور و صدا و خواب‌آلودگی مشخص می‌شود.
علائم و نشانه‌های هشداردهنده
در حالی که بسیاری از بیماری‌های عفونی دوران کودکی خفیف هستند، آگاهی از علائم هشداردهنده می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌های جدی کمک کند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- تب بسیار بالا (بالای 39 درجه سانتیگراد در نوزادان و کودکان)
- تشنج
- سفتی گردن
- سردرد شدید همراه با تهوع و استفراغ
- تنفس سخت یا سریع، خس خس سینه شدید
- بی‌حالی و خواب‌آلودگی غیرمعمول
- عدم پاسخگویی به محرک‌ها
- بثوراتی که به سرعت گسترش می‌یابند یا همراه با تب بالا و وضعیت عمومی بد هستند.
- کاهش شدید ادرار یا عدم ادرار
- درد شدید در هر قسمت از بدن
- نوشیدن ناکافی مایعات و علائم کم‌آبی (خشکی دهان، کاهش ادرار، گریه بدون اشک)
روش‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونی دوران کودکی
پیشگیری نقش کلیدی در کاهش شیوع و شدت بیماری‌های عفونی دوران کودکی دارد. مهم‌ترین روش‌های پیشگیری عبارتند از:
واکسیناسیون
تزریق واکسن‌های توصیه شده طبق برنامه واکسیناسیون کشوری، مؤثرترین راه برای محافظت از کودکان در برابر بسیاری از بیماری‌های عفونی جدی مانند سرخک، سرخجه، اوریون، آبله مرغان، سیاه سرفه، مننژیت و فلج اطفال است.
بهداشت دست
آموزش و تشویق کودکان به شستشوی مکرر و صحیح دست‌ها با آب و صابون، به ویژه قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی و تماس با افراد بیمار.
بهداشت تنفسی
آموزش کودکان به پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه با دستمال یا قسمت داخلی آرنج.
اجتناب از تماس با افراد بیمار
تا حد امکان از تماس نزدیک کودکان با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی خودداری کنید.
تغذیه با شیر مادر
شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که می‌تواند به محافظت از نوزادان در برابر برخی از عفونت‌ها کمک کند.
تهویه مناسب محیط
اطمینان از تهویه مناسب منازل و کلاس‌های درس برای کاهش تراکم ویروس‌ها و باکتری‌ها در هوا.
تمیز کردن سطوح
تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوحی که به طور مکرر لمس می‌شوند، می‌تواند به کاهش انتشار میکروب‌ها کمک کند.
درمان بیماری‌های عفونی دوران کودکی
درمان بیماری‌های عفونی دوران کودکی بسته به نوع عامل بیماری‌زا (ویروس یا باکتری) و شدت بیماری متفاوت است:
بیماری‌های ویروسی
معمولاً درمان خاصی برای عفونت‌های ویروسی وجود ندارد و تمرکز بر درمان علامتی برای کاهش ناراحتی کودک است. این شامل استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان، استفاده از داروهای تب‌بر و مسکن (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) طبق دستور پزشک و مراقبت‌های حمایتی است. آنتی‌بیوتیک‌ها بر عفونت‌های ویروسی تاثیری ندارند.
بیماری‌های باکتریایی
عفونت‌های باکتریایی معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند که توسط پزشک تجویز می‌شوند. تکمیل کامل دوره درمان آنتی‌بیوتیک برای ریشه‌کن کردن عفونت و جلوگیری از عود آن و مقاومت دارویی بسیار مهم است.
مراقبت‌های خانگی
در طول دوره بیماری، فراهم کردن محیطی آرام و راحت برای کودک، تشویق به نوشیدن مایعات، ارائه غذاهای سبک و مغذی و نظارت دقیق بر علائم اهمیت دارد.
نقش والدین و مراقبین
والدین و مراقبین نقش کلیدی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مراقبت از کودکان مبتلا به بیماری‌های عفونی دارند. آگاهی از علائم شایع و هشداردهنده، رعایت بهداشت و انجام واکسیناسیون‌های ضروری می‌تواند به حفظ سلامت کودکان کمک کند. در صورت بروز علائم نگران‌کننده، مراجعه به بهترین فوق تخصص اطفال در تهران برای تشخیص و درمان مناسب ضروری است. هرگز خودسرانه به کودک آنتی‌بیوتیک ندهید و همیشه دستورالعمل‌های پزشک را به دقت دنبال کنید.
جمع بندی
با افزایش آگاهی و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه مناسب، می‌توان بار بیماری‌های عفونی دوران کودکی را کاهش داده و نسلی سالم‌تر و شاداب‌تر را پرورش داد. دکتر مهدی افشاری در زمینه بیماری های کودکان تخصص دارد و در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها به شما کمک می‌کند.
