روانپزشک کودک و نوجوان
دوران کودکی و نوجوانی، سال‌های حساس و پرتحولی در زندگی هر فرد است. در این سال‌ها، علاوه بر رشد جسمی، سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت نیز اهمیت بسزایی دارد.
متأسفانه، مشکلات روانشناختی در کودکان و نوجوانان رو به افزایش است و شناسایی و مداخله به موقع برای آن‌ها حیاتی است. در این میان، نقش روانپزشک کودک و نوجوان به عنوان یک متخصص پزشک کودکان که بر تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی در این گروه سنی تمرکز دارد، بسیار پررنگ می‌شود.
روانپزشک کودک و نوجوان کیست؟
روانپزشک کودک و نوجوان یک پزشک متخصص است که پس از اتمام دوره پزشکی عمومی، دوره تخصص روانپزشکی عمومی را می‌گذراند و سپس وارد دوره فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می‌شود. این مسیر آموزشی طولانی و تخصصی، آن‌ها را قادر می‌سازد تا:
درک عمیقی از رشد و تکامل طبیعی کودک و نوجوان در جنبه‌های شناختی، هیجانی، اجتماعی و رفتاری داشته باشند.
تفاوت‌های بین رفتار طبیعی و نشانه‌های اختلال روانی در سنین مختلف را تشخیص دهند.
عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی مؤثر بر سلامت روان کودکان را بشناسند.
روش‌های درمانی مختلف شامل دارودرمانی، روان‌درمانی، و مداخلات خانوادگی را به کار بگیرند.
این تخصص، روانپزشک را قادر می‌سازد تا به صورت جامع به ارزیابی و درمان بپردازد و در صورت نیاز، با سایر متخصصین مانند متخصصین مغز و اعصاب کودکان، روانشناسان، کاردرمانگران و گفتاردرمانگران همکاری کند.
چه زمانی باید به روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کرد؟
والدین ممکن است در مواجهه با طیف وسیعی از تغییرات رفتاری یا هیجانی در فرزندان خود نگران شوند. مراجعه به روانپزشک کودک و نوجوان زمانی توصیه می‌شود که تغییرات رفتاری، هیجانی، فکری یا اجتماعی کودک یا نوجوان، از حالت عادی و مورد انتظار برای سن او خارج شده و:
شدید و پایدار باشند: علائم برای مدت طولانی (مثلاً چند هفته یا ماه) ادامه داشته باشند و به صورت گذرا نباشند.
عملکرد او را تحت تأثیر قرار دهند: در مدرسه، روابط با همسالان، فعالیت‌های خانوادگی یا خود مراقبتی اختلال ایجاد کنند.
باعث رنج و ناراحتی کودک یا اطرافیان شوند
برخی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به روانپزشک کودک و نوجوان عبارتند از:
اختلالات اضطرابی: اضطراب جدایی، فوبیای خاص، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و حملات پانیک.
اختلالات خلقی: افسردگی (مانند غمگینی پایدار، از دست دادن علاقه، تغییر در خواب و اشتها)، اختلال دوقطبی.
اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD): مشکلات تمرکز، بی‌قراری شدید، تکانشگری.
اختلالات طیف اوتیسم (ASD): مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی، رفتارهای تکراری و علایق محدود. (تشخیص و مدیریت علائم مرتبط)
اختلالات سلوک و نافرمانی مقابله‌ای: رفتارهای پرخاشگرانه، نقض قوانین، دروغگویی، قلدری.
اختلالات خورد و خوراک: بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا)، پرخوری عصبی (بولیمیا)، اختلال پرخوری.
اختلالات تیک و سندرم تورت: حرکات یا صداهای غیرارادی و تکراری.
خودآزاری و افکار خودکشی: هرگونه نشانه از آسیب رساندن به خود یا صحبت درباره مرگ و خودکشی.
مشکلات خواب: بی‌خوابی، کابوس‌های مکرر، وحشت شبانه.
واکنش به وقایع آسیب‌زا: علائم استرس پس از سانحه (PTSD) ناشی از سوانح، سوء استفاده یا از دست دادن عزیزان.
مشکلات ارتباطی و اجتماعی: دشواری در دوست‌یابی، کناره‌گیری اجتماعی.
فرآیند تشخیص و درمان
روانپزشک کودک و نوجوان از یک رویکرد جامع برای ارزیابی و درمان استفاده می‌کند که شامل مراحل زیر است:
ارزیابی اولیه
مصاحبه با والدین و کودک/نوجوان: جمع‌آوری اطلاعات دقیق در مورد تاریخچه رشد، تکامل، وضعیت تحصیلی، خانوادگی، روابط با همسالان و علائم فعلی.
مشاهده رفتار کودک/نوجوان: در طول جلسه.
معاینه بالینی: برای رد کردن علل پزشکی مشکلات رفتاری.
بررسی مدارک و گزارش‌های قبلی: از مدرسه، روانشناسان یا سایر پزشکان.
تست‌های تشخیصی (در صورت لزوم)
پرسشنامه‌های استاندارد: برای ارزیابی علائم ADHD، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات.
تست‌های روانشناختی: با همکاری روانشناس، برای ارزیابی هوش، توجه، حافظه و جنبه‌های شخصیتی.
آزمایشات پزشکی: در صورت شک به علل بیولوژیکی یا رد کردن مشکلات جسمی (مانند مشکلات تیروئید).
تشخیص و فرمول‌بندی مورد: پس از جمع‌آوری اطلاعات کافی، روانپزشک یک تشخیص دقیق بر اساس معیارهای تشخیصی (مانند DSM-5) ارائه می‌دهد و یک فرمول‌بندی جامع از عوامل مؤثر بر مشکل کودک را مطرح می‌کند.
برنامه‌ریزی درمانی
روان‌درمانی
درمان شناختی-رفتاری (CBT): برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار.
درمان حمایتی: برای کمک به کودک در کنار آمدن با استرس‌ها و چالش‌ها.
بازی‌درمانی: برای کودکان کوچکتر که از طریق بازی احساسات خود را بیان می‌کنند.
درمان‌های مبتنی بر خانواده: برای بهبود روابط و مهارت‌های ارتباطی در خانواده.
دارودرمانی: در مواردی که علائم شدید باشند و با روان‌درمانی به تنهایی کنترل نشوند، یا در اختلالاتی که پایه بیولوژیکی قوی‌تری دارند (مانند ADHD شدید، افسردگی شدید، اختلال دوقطبی). داروها با دقت و تحت نظارت دقیق تجویز می‌شوند.
مشاوره و آموزش والدین: آموزش به والدین در مورد نحوه برخورد با رفتارها، تکنیک‌های فرزندپروری موثر و حمایت از کودک.
مداخلات مدرسه محور: همکاری با مدرسه برای ایجاد محیطی حمایتی و مناسب برای یادگیری و رشد کودک.
ارجاع به سایر متخصصین: در صورت نیاز به کاردرمانی، گفتاردرمانی، نورولوژیست کودکان و…
تفاوت روانپزشک کودک و نوجوان با روانشناس کودک چیست؟
این دو تخصص اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:
روانپزشک کودک و نوجوان
پزشک است، می‌تواند تشخیص پزشکی دهد، دارو تجویز کند و انواع مختلف روان‌درمانی را انجام دهد.
روانشناس کودک
دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکترای روانشناسی است، می‌تواند ارزیابی‌های روانشناختی انجام دهد و روان‌درمانی (غیر از تجویز دارو) ارائه دهد. روانشناس نمی‌تواند دارو تجویز کند.
جمع بندی
مراقبت از سلامت روان کودکان و نوجوانان به همان اندازه سلامت جسمی آن‌ها اهمیت دارد. دکتر مهدی افشاری روانپزشک کودک و نوجوان با دانش و تجربه تخصصی خود، نقش حیاتی در کمک به کودکان برای غلبه بر چالش‌های روانی، شکوفایی پتانسیل‌هایشان و دستیابی به یک زندگی سالم و شاد ایفا می‌کند.
اگر به عنوان یک والد نگران سلامت روان فرزند خود هستید، مراجعه به یک روانپزشک کودک و نوجوان مجرب می‌تواند گام اول و بسیار مهمی در مسیر کمک به او باشد. شناسایی و مداخله زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در آینده کودک شما ایجاد کند.
برای دریافت نوبت مشاوره با شماره 02166602506 تماس گرفته یا اینترنتی نوبت بگیرید.
