علائم بیماری‌های تنفسی در کودکان
دستگاه تنفسی کودکان، به‌ویژه در سنین پایین و نوزادی، بسیار حساس و نابالغ است. همین ویژگی آن‌ها را در برابر عفونت‌ها، آلرژی‌ها و سایر بیماری‌های تنفسی آسیب‌پذیرتر می‌کند.
شناخت علائم بیماری‌های تنفسی در کودکان برای والدین و مراقبان از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند به درمان مؤثر و جلوگیری از عوارض جدی کمک کند.
این مقاله به بررسی شایع‌ترین علائم بیماری‌های تنفسی در کودکان می‌پردازد و به شما کمک می‌کند تا نشانه‌های هشداردهنده را شناسایی کرده و در زمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
علائم شایع و عمومی بیماری‌های تنفسی
این علائم می‌توانند نشانه‌ای از یک سرماخوردگی ساده تا یک عفونت جدی‌تر باشند:
سرفه (Cough)
سرفه خشک
اغلب در ابتدای عفونت‌های ویروسی، آلرژی‌ها یا قرار گرفتن در معرض تحریک‌کننده‌ها (مانند دود سیگار) دیده می‌شود.
سرفه خلط‌دار/مرطوب
معمولاً نشان‌دهنده وجود ترشحات در راههای هوایی است و در بیماری‌هایی مانند برونشیت یا ذات‌الریه دیده می‌شود.
سرفه خروسک (Croupy Cough)
سرفه‌ای با صدای پارس سگ که معمولاً در شب بدتر می‌شود و نشانه‌ای از التهاب حنجره و نای است.
سرفه تشنجی/مداوم
سرفه‌هایی که پشت سر هم و بدون وقفه می‌آیند، می‌توانند نشانه‌ای از سیاه‌سرفه یا تشدید آسم باشند.
آبریزش بینی و گرفتگی بینی (Runny/Stuffy Nose)
معمولاً در سرماخوردگی‌ها و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی دیده می‌شود. ترشحات می‌توانند شفاف، سفید، زرد یا سبز باشند.
عطسه (Sneeze)
اغلب همراه با آبریزش بینی و در سرماخوردگی‌ها یا آلرژی‌ها مشاهده می‌شود.
گلو درد (Sore Throat)
نشانه‌ای از التهاب در گلو، که می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی باشد. کودکان ممکن است در بلع غذا یا مایعات مشکل داشته باشند.
تب (Fever)
افزایش دمای بدن، که نشانه‌ای از مبارزه سیستم ایمنی با عفونت است. میزان تب می‌تواند از خفیف تا بالا متغیر باشد و همیشه با شدت بیماری تناسب ندارد.
خستگی و بی‌حالی (Fatigue and Lethargy)
کودک ممکن است انرژی کمتری برای بازی داشته باشد، بیشتر بخوابد یا کج‌خلق‌تر از معمول باشد.
کاهش اشتها (Decreased Appetite)
بیماری‌های تنفسی می‌توانند باعث کاهش علاقه کودک به غذا خوردن شوند.
علائم هشداردهنده
این علائم نشان می‌دهند که کودک با مشکلات تنفسی جدی روبروست و باید فوراً توسط پزشک معاینه شود:
تنگی نفس و تنفس دشوار (Difficulty Breathing/Shortness of Breath)
تنفس سریع (Tachypnea): تعداد تنفس‌های کودک در دقیقه بیشتر از حد طبیعی برای سن او باشد (مثلاً بیش از 60 در نوزادان، بیش از 40 در کودکان 1-5 ساله).
نفس نفس زدن یا بریده بریده نفس کشیدن: کودک برای نفس کشیدن تلاش می‌کند و به نظر می‌رسد نفس کم می‌آورد.
فرورفتگی قفسه سینه (Retractions): هنگام نفس کشیدن، پوست بین دنده‌ها، زیر گلو یا بالای استخوان ترقوه به داخل کشیده می‌شود. این نشان‌دهنده تلاش زیاد برای تنفس است.
بالا و پایین رفتن پره‌های بینی (Nasal Flaring): سوراخ‌های بینی هنگام نفس کشیدن بیش از حد باز می‌شوند.
استفاده از عضلات کمکی تنفس: کودک از عضلات گردن و شکم خود برای نفس کشیدن استفاده می‌کند، که نشان‌دهنده تلاش زیاد است.
خس‌خس سینه (Wheezing)
صدای سوت‌مانند یا خش‌خش هنگام بازدم که نشان‌دهنده تنگی یا انسداد نسبی راههای هوایی است. این علامت شایع در آسم، برونشیولیت و واکنش‌های آلرژیک است.
تنفس صدادار غیرطبیعی (Abnormal Breathing Sounds)
صدای خرخر (Stridor): صدای خشن و بلند شبیه به دمیدن که هنگام نفس کشیدن به داخل شنیده می‌شود و معمولاً نشان‌دهنده انسداد در مجاری هوایی فوقانی (مانند خروسک) است.
صدای غرغر (Grunting): صدای ناله‌مانند کوتاهی که کودک هنگام بازدم می‌کند تا هوای بیشتری را در ریه‌های خود نگه دارد.
کبودی پوست یا لب‌ها (Cyanosis)
تغییر رنگ پوست (به خصوص اطراف دهان، لب‌ها، ناخن‌ها و زبان) به رنگ آبی یا خاکستری. این یک علامت بسیار جدی کمبود اکسیژن است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
بی‌قراری، تحریک‌پذیری یا خواب‌آلودگی غیرمعمول
تغییر ناگهانی در رفتار کودک، مانند بی‌قراری شدید، کج‌خلقی، یا برعکس، خواب‌آلودگی و عدم پاسخگویی به محرک‌ها. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده کمبود اکسیژن یا شدت بیماری باشند.
عدم توانایی در غذا خوردن یا نوشیدن مایعات
اگر کودک به دلیل مشکلات تنفسی قادر به بلع یا شیر خوردن نباشد، خطر کم‌آبی و سوءتغذیه افزایش می‌یابد.
سرفه یا خس‌خس سینه که بدتر می‌شود و به درمان‌های خانگی پاسخ نمی‌دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
فوراً (اورژانس): اگر کودک شما هر یک از علائم هشداردهنده (تنگی نفس شدید، کبودی، خس‌خس شدید، عدم پاسخگویی، یا هرگونه تغییر ناگهانی و نگران‌کننده در وضعیت تنفسی) را نشان داد.
در اسرع وقت (پزشک اطفال): اگر کودک تب بالا دارد، سرفه‌های مداوم و آزاردهنده دارد، بی‌حال است، به طور مداوم آبریزش بینی دارد و وضعیتش بهبود نمی‌یابد، یا اگر نگران علائم او هستید به متخصص اطفال برای بیماری تنفسی مراجعه کنید.
مراجعه معمول: برای علائم خفیف سرماخوردگی که به تدریج بهبود می‌یابند، معمولاً نیازی به مراجعه فوری نیست، اما در صورت تداوم یا بدتر شدن، با پزشک مشورت کنید.
جمع بندی
شناخت علائم بیماری‌های تنفسی در کودکان، به‌ویژه نشانه‌های هشداردهنده، یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای هر والدینی است. در حالی که بسیاری از این علائم ممکن است به سرماخوردگی‌های معمولی مرتبط باشند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند نشان‌دهنده وضعیت‌های جدی‌تر باشند که نیازمند توجه فوری پزشکی هستند.
با هوشیاری و اقدام به‌موقع، می‌توانیم به سلامت تنفسی فرزندانمان کمک کنیم و از بروز عوارض جدی جلوگیری نماییم. در صورت بروز هرگونه نگرانی در مورد تنفس کودکتان، همیشه بهتر است با دکتر مهدی افشاری بهترین فوق تخصص ریه در تهران مشورت کنید.
